محمدحسن گنجی

 

 

محمد حسن گنجی، (متولد ۱۲۹۱ در بیرجند) تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در موطن خود و تحصیلات عالی را در تهران (دارالمعلمین عالی ۱۳۰۹-۱۳۱۲)، انگلستان (۱۳۱۲-۱۳۱۷) و آمریکا (۱۳۳۱-۱۳۲۳) در رشته جغرافیا با تأکید بر اقلیم شناسی انجام داده و پایان نامه او درباره آب و هوای ایران به زبان انگلیسی به چاپ رسیده‌است.

او از سال ۱۳۱۷ تا ۱۳۵۴ در خدمت دانشگاه تهران به تدریس اشتغال داشته و اول کسی بوده‌است که جغرافیای نوین را وارد برنامه‌های دانشگاهی کرده‌است. وی مراحل دانشگاهی را از دبیری تا معاونت دانشگاه طی کرده و در سال ۱۳۵۴ با اخذ درجه استادی ممتاز بازنشسته شده‌است.

 

وی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۷ مدیریت اداره کل هواشناسی را عهده دار بوده و در واقع بینانگذار سازمان هواشناسی ایران بوده‌است.

در همین سالها او ۴ سال ریاست منطقه آسیا را در سازمان هواشناسی عهده دار بوده و از همان سال رابطه خود را با همان سازمان حفظ کرده‌است. وی چندین کتاب -از جمله اطلس اقلیمی ایران - و بیشتر از صد مقاله به زبانهای فارسی و انگلیسی منتشر ساخته و به همین مناسبت در برنده جایزه ۲۰۰۱ سازمان هواشناسی جهانی شده‌است. ∗محتویات  [نهفتن]

۱ زندگینامه

۱.۱ والدین و انساب

۱.۲ خاطرات و وقایع دوران تحصیل

۱.۳ فعالیتهای ضمن تحصیل

۱.۴ همسر و‎ ‎فرزندان‎

۲ فعالیتهای آموزشی

۲.۱ تحصیلات رسمی و حرفه‌ای

۲.۲ سایر فعالیتها و برنامه‌های روزمره‎

۲.۳ جوائز‎ ‎و نشانها

۲.۴ استادان و مربیان‎

۲.۵ مشاغل و سمتهای مورد تصدی

۳ چگونگی عرضه آثار‎

۴ جستارهای وابسته

۵ منابع

 

زندگینامه [ویرایش]

 

دکتر محمد حسن گنجی، در ۲۱ خرداد سال ۱۲۹۱ خورشیدی در بیرجند به دنیا آمد. پس از پایان ‎تحصیلات مقدماتی در ‏مدرسه شوکتیه بیرجند، وارد دارالمعلمین عالی تهران شد و در‎ ‎رشته تاریخ و جغرافیا به دریافت درجه کارشناسی ‏نائل گردید. سپس به‎ ‎عنوان دانشجوی برگزیده به اروپا اعزام شده و در دانشگاه ویکتوریا منچستر انگلستان به تحصیل ادامه داده و در سال ۱۳۱۷، لیسانس تخصصی خود را در جغرافیا اخذ نمود.

 

وی بار دیگر در سال ۱۳۳۱، با استفاده از بورس تحصیلی عازم آمریکا شد و دکتری خود را در رشته جغرافیا، از دانشگاه کلارک دریافت داشت.

 

دکتر ‏گنجی پس از بازکشت به ایران در دانشگاه تهران، مشغول به تدریس شد و با درجه استادی در سال ۱۳۵۸ بازنشسته گردید. با این حال وی هیچ گاه دست از کار نکشید و از سال ۱۳۶۴ با مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی، آغاز نمود. وی از سال ۱۳۷۰ به عنوان مشاور رئیس دانشکده علوم زمین با دانشگاه شهید بهشتی همکاری‏‎ ‎دارد.

 

 

 وی علاوه بر مدیریت گروه جغرافیا، ‏ریاست دانشکده ادبیان و علوم انسانی و معاونت‎ ‎دانشگاه تهران، پیش از انقلاب اسلامی، ریاست اداره کل هواشناسی ایران و ریاست هواشناسی‎ ‎منطقه آسیا را نیز بر عهده داشته و هم اکنون و عضو کمیته ‏اجرایی سازمان هواشناسی جهان است‎.

والدین و انساب [ویرایش]

 

پدر وی، ابوتراب مدتها نایب الحکومه شهر قاین بود. ‎افراد خانواده وی در خدمت امرای قاینات (بیرجند) یعنی ‏خاندان علم بودند. پدرش به‎ ‎کشاورزی و دامپروری اشتغال داشت. وی سه برادر و دو خواهر داشته که چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلی بیرجند به تدریس اشتغال‎ ‎داشتند. در حال حاضر ‏همه آنها به غیر از دو نفرشان از میان رفته اند‎.‎

خاطرات و وقایع دوران تحصیل [ویرایش]

 

دکتر گنجی خود‎ ‎چنین می‌گوید: من با دبیری در دانشگاه تهران شروع کردم و بعد از ۱۳ ‏سال استادیار‎ ‎این دانشگاه شدم، اولین کسی بودم که با تحصیلات عالیه جغرافیا به ایران برگشتم و‎ ‎در سال ‏دوم گشایش دانشگاه تهران به همراه دو نفر از همکارانم رشته جغرافیا را پایه‎ ‎گذاری کردیم.

 

بعد از ما شش ‏نسل جغرافیدان در ایران تربیت شده‌است که من به نوعی ‎پدربزرگ این جریان احساس می‌کنم.

 

مدتی رئیس ‏دانشکده و معاون دانشگاه تهران بودم در‎ ‎دوران بازنشتگی هم دانشگاه بیرجند را تأسیس کردم. قبل از انقلاب ‏مدتی معاون‎ ‎پارلمانی وزارت راه بودم.

 

پس از انقلاب در دوران جنگ ایران و عراق مشاور وزیر دفاع‎ ‎بودم ‏حالا هم در دانشگاه شهید بهشتی مشاور دانشکده علوم زمین هستم و دو‎ ‎دانشجوی دکتری دارم، بیش ‏از صد مقاله به فارسی و انگلیسی نوشته‌ام و چهارده کتاب‎ ‎درسی به چاپ رسانده‌ام، مهمتر از همه این‌ها ‏انتشار کتابی با عنوان «جغرافیا در‎ ‎ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی» که داستان علم جغرافیا در کشور ‏است.

 

پانزده‎ ‎سال است که با دائره‌المعارف اسلامی همکاری می‌کنم و این اواخر با مرکز گفتگوی تمدن‎ ‎ها ‏ارتباط نزدیک دارم و قرار است اطلس جغرافیایی تمدن‌ها را تهیه بکنم‎.

فعالیتهای ضمن تحصیل [ویرایش]

 

‎ ‎دکتر گنجی از دوران تحصیل در مقلطع ابتدایی و متوسطه خود چنین به یاد می‎ ‎آورد: «در ایام تعطیل (تابستان) بسیاری از ما را به یادگیری حفه‌های سنتی وا می‎ ‎داشتند و دانش آموزانی ‏که پدران با حرفه بازاری داشتند در خلال تحصیل به پدر خود‎ ‎کمک می‌کردند. در زمان تحصیلات ابتدایی ‏من، پیش آهنگی در مدارس متداول شده بود و‏‎ ‎بسیاری از حرفه‌ها را از طریق پیش آهنگ به ما یاد می‌داند.»

 

‏دکتر گنجی، در ضمن‎ ‎تحصیل در انگلستان چندین مسافرت علمی همراه گروه‌های دانشگاهی به نواحی ‏داخلی‎ ‎انگلستان و اسکاتلند و همچنین به شبه‌جزیرهٔ ایبری (اسپانیا و پرتغال) و‎ ‎اسکاندیناوی (دانمارک، ‏سوئد و فنلاند) و ممالک دیگر اروپایی انجام‎ ‎داد‎.‎

همسر و‎ ‎فرزندان‎  [ویرایش]

 

دکتر گنجی در ۲۴ دیماه ۱۳۲۰ با لطیفه جوادزاده (‎او از ایرانیان مقیم ارمنستان بود) ازدواج ‏کردند.

فعالیتهای آموزشی [ویرایش]

 

دکتر گنجی پس از‎ ‎اخذ درجه لیسانس از انگلستان (در سال ۱۳۱۷)، به ایران بازگشت و به مدت ۱۴ سال با‏‎ ‎سمت دبیری در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشسرای عالی به تدریس جغرافیا‏‎ ‎پرداخت.

 

همچنین وی پس ‏از اخذ مدرک دکترا در سال ۱۳۳۴ از آمریکا به ایران بازگشت و‏‎ ‎پس از طی ۵ سال دورهٔ دانشیاری، در ‏سال ۱۳۳۹ به عنوان (با رتبهٔ ۱۰) استادی پاره‎ ‎وقت دانشگاه تهران ارتقا یافت و متصدی کرسی ‏جغرافیای انسانی شد.

 

در مهرماه ۱۳۴۷‏‎ ‎خدمت تمام وقت دانشگاه را پذیرفت و از سال ۱۳۴۸ در سمت استاد ‏و مدیر گروه آموزشی‎ ‎جغرافیا در دانشگاه انجام وظیفه کرد.

تحصیلات رسمی و حرفه‌ای [ویرایش]

 

گنجی پس از به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در زادگاه خود یعنی بیرجند‎ ‎در مهرماه ۱۳۰۹ خورشیدی به ‏تهران آمد تا حقوق بخواند. ولی در تهران متوجه شد که‎ ‎بیشتر استادان مدرسهٔ عالی حقوق آن زمان، ‏فرانسوی هستند و چون زبان فرانسوی‎ ‎نمی‌دانست به دارالمعلمین عالی رفت که نخستین بنیاد آموزش عالی آن ‏زمان بود.

 

‎دارالمعلمین عالی، که در ۱۳۰۷ بنیان‌گذاری شده بود، دو گروه «فلسفه و ادبیات» و‎ "‎تاریخ و ‏جغرافیاً داشت. گنجی در رشتهٔ تاریخ و جغرافیا نام‌نویسی کرد و پس از سه‎ ‎سال در ۱۳۱۲ لیسانس آن ‏رشته را دریافت کرد. از آن جا که گنجی در کنکور اعزام به‎ ‎خارج در بخش معلمی تاریخ و جغرافیا مقام اول ‏را به دست آورده بود، در ۲۵ شهریور‏‎ ۱۳۱۲ ‎همراه با حدود ۹۰ نفر دیگر که ۲۰ نفر از آنان از ‏دانش‌آموختگان دانشسرای عالی‎ ‎بودند، به فرانسه فرستاده شد.

 

چون در دبیرستان شوکتی بیرجند تا اندازه‌ای با ‏زبان‎ ‎انگلیسی آشنا شده بود، او را با ۱۲ نفر دیگر از دانشجویان که به زبان انگلیسی‎ ‎آشنایی داشتند، پس از ‏چند روز ماندن در پاریس به لندن فرستادند. در آن روزها معمول‎ ‎بود که دانشجویان فرستاده شده به انگلستان ‏را برای یکسال به زندگی در یک خانواده‌ی‎ ‎انگلیسی وا می‌داشتند تا زبان و آداب انگلیسی را فراگیرند. اما چون ‏گنجی زبان‎ ‎انگلیسی را به اندازهٔ نیاز می‌دانست، او را بی‌درنگ پس از ورود به انگلستان به دانشگاه ‏ویکتوریا در منچستر معرفی کردند که در آن زمان یکی از پنج دانشگاه معتبر پس‎ ‎از آکسفورد و کمبریج به ‏شمار می‌آمد.

 

در سال دوم ماندن درانگلستان بود که پس از یک‎ ‎‏‌سال مطالعه و بررسی رشته‌های گوناگون، ‏تصمیم خود را گرفت که در زمینهٔ جغرافیا‎ ‎کار کند و از آن زمان تاریخ برای او در درجهٔ دوم اهمیت ‏قرارگرفت. او در آن سال در‎ ‎گروه تخصصی جغرافیا در دانشگاه منچستر نام‌نویسی کرد و پس از چهارسال ‏توانست لیسانس‎ ‎تخصصی و ممتاز در جغرافیا‎ ‎را به دست آورد که برابر کارشناسی‌ارشد به‎ ‎شمار می‌آید.

 

او دلیل گرایش خود را به جغرافیا و به ویژه هواشناسی، دو رویداد‎ ‎خشکسالی و سیلی می‌داند که ‏در روزگار کودکی و نوجوانی در زادگاهش رخ داد و باعث‎ ‎آسیب زیادی به روستاییان شده بود.

 

همچنین، در ‏روز

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: <-CategoryName->
برچسب‌ها: <-TagName->